Wie bent u en wat is uw functie?
‘Mijn naam is Floris Boogaard en ik ben lector ruimtelijke transformaties bij het Kenniscentrum Noorderruimte van de Hanzehogeschool Groningen, waarvoor ik onderzoek doe naar klimaatadaptatie in het stedelijk gebied. Daarnaast ben ik werkzaam bij het Global Center on Adaptation en consultant bij kennisinstituut Deltares.‘

U houdt zich onder andere bezig met het thema hittestress. Wat onderzoekt u precies?
‘Klimaatverandering leidt tot het vaker optreden van extremen zoals droogte, extreme neerslag en meer hittegolven. Wij (lectoraat, red.) onderzoeken wat de effecten zijn van deze veranderingen, zoals relatief hogere temperaturen in de steden. Effecten van hittestress variëren van slecht slapen en lagere arbeidsproductiviteit tot hogere ziekte- en sterftecijfers. Tijdens hittegolven overlijden enkele honderden mensen meer per week.

Op plekken waar veel verharding en weinig groen is, zien we op warme dagen hogere pieken in de temperatuur. We meten op diverse locaties in de stad de temperatuur met weerstations. Bij hittegolven interviewen we mensen op straat en meten we de beleving of gevoelstemperatuur die afhankelijk is van bijvoorbeeld schaduw, wind, straling en de luchtvochtigheid.

En de temperatuur in de gemeente Groningen?
Het is interessant om te weten voor bijvoorbeeld de gemeente Groningen hoe mensen zich gedragen op warme dagen. Hiervoor zijn hittekaarten gemaakt, waarbij we eerst met een model gekeken hebben op welke locaties de gemiddelde temperatuur het hoogst is en in de toekomst verder zal toenemen. Vervolgens wordt dit naast het gedrag van mensen gelegd. Dit doen we door in kaart te brengen welke koele plekken op warme dagen het drukst bezocht worden. Uit meer dan 75 interviews staan plekken als het Noorderplantsoen en het Martinikerkhof in het centrum bovenaan de lijst. Buiten het centrum worden de Hoornseplas en het Paterswoldsemeer vaak genoemd.

Naast continue metingen en interviews zetten we ook warmtecamera’s en mobiele temperatuurmeters in op fietsen. Deze registreren bijvoorbeeld dat de temperatuur een aantal graden afneemt wanneer je vanuit het centrum (de gebouwde omgeving) van Groningen richting de meer landelijker en natuurlijke omgeving van Haren fietst.‘

Wat zijn de belangrijkste uitkomsten van uw onderzoek over hittestress in steden?
‘We zullen de stad anders moeten ontwerpen. Dit kan bijvoorbeeld door de afstand tot koelte te verkleinen, door schaduw op veel gebruikte looproutes te creëren en het groenpercentage in de stad te verhogen. Het laatste is in het centrum van steden vaak lastig, maar is mogelijk door efficiënt met de beperkte ruimte om te gaan en deze multifunctioneel in te richten. De gemeente, maar ook haar inwoners, worden gestimuleerd om verharding (tegels) eruit te halen en groen erin te doen. Operatie Steenbreek is daar een mooi concreet voorbeeld van. Of bijvoorbeeld door groene daken aan te leggen op een bedrijventerrein. In Groningen gebeurt dit al op diverse locaties (zoals in Euvelgunne), wat een positief effect heeft op de hittemitigatie.

Een andere conclusie van het landelijk onderzoek is dat Groningen nog best een groene stad is, mede dankzij maatregelen en initiatieven die nu en in de toekomst worden genomen. Als Hanzehogeschool houden we bij welke klimaatadaptatiemaatregelen al in gang zijn gezet via de website www.climatescan.nl. We hebben ook projecten met hogescholen in Rotterdam, Zeeland en Leeuwarden omtrent klimaatadaptatie en burgerparticipatie, waarbij we naast de temperaturen in steden bijvoorbeeld de temperaturen in slaapkamers meten. Ook doen we vanuit de Hanze veel internationaal onderzoek met het buitenland in diverse internationale projecten als WaterCoG en IMPETUS om onze resultaten te vergelijken, te publiceren en ideeën op te doen voor effectieve maatregelen die we in Nederland kunnen toepassen.’

Wat zijn de gevolgen voor de eigen omgeving van hittestress?
‘Als we steden niet goed op een veranderend klimaat voorbereiden zijn er gevolgen voor de leefbaarheid van onze steden, zoals het comfort in openbare ruimte en gebouwen, de gezondheid van mensen en de arbeidsproductiviteit. Vooral de langere perioden met hoge temperaturen, ondervinden ouderen en zwakkeren in onze samenleving last van. De gevolgen van hittestress kunnen erg lokaal zijn en hierdoor ook het effect van mogelijke maatregelen. Ik ondervond dat sterke variatie van temperatuur in tijd en ruimte van groot belang is om de effectiviteit van eventuele maatregelen te bepalen. Zie bijvoorbeeld de variërende temperatuurverschillen op één tijdstip in onderstaande foto in de winkelstraten in het centrum van Groningen door schaduwwerking en hoe mensen hierop reageren (door in de schaduw te lopen).’

Wat kunnen we, als stad, doen om hittestress tegen te gaan of minder belastend te maken?
‘Meer koele plekken met groen, blauw en schaduw in de stad en zuinig zijn op bestaand groen. Proberen groen te implementeren op daken van huizen, bedrijfspanden en openbare ruimte. Klimaatadaptatie gaat niet alleen over hitte, maar ook over wateroverlast en droogte. We moeten water langer vasthouden in de stad. Het overtollige water bij hevige neerslag niet gelijk afvoeren ‘naar buiten’, maar het opslaan voor drogere periodes. Het werken aan bewustwording van een veranderend klimaat speelt hierbij een belangrijke rol.

In de klimaatproeftuin bij Building worden veel experimenten gedaan, zoals met innovatieve waterberging en reflecterend asfalt. Samen met bedrijven en onze studenten doen we veel proeven en zo zoeken we naar slimme en creatieve oplossingen voor klimaatadaptatie. Een voorbeeld is de Water Wall (opgezet door een studententeam) dat in 2017 de eerste prijs van de internationale Hanseatic City Challenge heeft gewonnen en nu te zien is in steden als Leeuwarden, Zwolle en natuurlijk Groningen.’

Wat kan ik als inwoner doen om hittestress aan te pakken?
‘Vooral door in je eigen omgeving te kijken waar tegels plaats kunnen maken voor groen of blauw. Laat je inspireren door méér dan 5000 oplossingen van anderen op climatescan.nl en deel je eigen voorbeelden. De Hanzehogeschool organiseert (inter)nationale Climate Cafés met onder andere het onderwerp hittestress, waar je kennis en inspiratie kunt opdoen.‘