Ben je benieuwd hoe klimaatbestendig jouw buurt is? Met de Klimaatmonitor van Duurzaam Groningen zie je het in één oogopslag. De monitor laat zien in welke mate verschillende klimaateffecten aanwezig zijn in jouw buurt.
Duurzaam Groningen heeft onlangs de gratis online Klimaatmonitor gepubliceerd. Met deze tool kan je op buurtniveau zien waar de kwetsbaarheden liggen in de gemeente Groningen. Dit kan op drie niveaus: hitte, water en groen. Er verschijnt een kaart waarop je kan zien welke kwetsbaarheden in welke buurt voorkomen. Ook vind je er tips hoe je als inwoner je buurt klimaatadaptiever kunt maken.
Voor wie is de monitor?
De Klimaatmonitor is bedoeld voor iedereen die wil begrijpen hoe klimaatverandering hun leefomgeving beïnvloedt en hoe ze hierop kunnen inspelen. Dit kan relevant zijn voor bijvoorbeeld beleidsmakers, maatschappelijke organisaties, maar ook inwoners, bedrijven en scholen. Het biedt inzicht in welke gebieden het meest kwetsbaar zijn voor specifieke klimaateffecten, zoals hitte en overstromingen, en helpt zo gerichte actie te sturen. Bovendien maakt de monitor klimaatadaptatie tastbaarder door duidelijke informatie te geven over de impact van klimaatverandering, en biedt het eenvoudige tips om deze effecten te verminderen of tegen te gaan.
Hitte, groen en water
Waarom zijn hitte, water en groen relevante indicatoren voor klimaatadaptiviteit? Waar hitte en wateroverlast effecten zijn van klimaatverandering, is groen juist een manier om ons tegen die effecten te weren.
Hitte is een klimaateffect dat met name een probleem vormt in stedelijke gebieden, zoals in de gemeente Groningen. Dit komt doordat stedelijke gebieden vaak flink bebouwd zijn en minder groen hebben dan landelijke gebieden. Verharde gebieden warmen sneller op en houden warmte langer vast, ook in de nacht. Hoge temperaturen kunnen zorgen voor droogte, een te laag grondwaterpeil en het verzakken van de bodems, maar ook de gezondheid van bewoners schaden. Met name kinderen en ouderen zijn kwetsbare groepen. De Klimaatmonitor toont aan welke gebieden het grootste gevaar lopen voor hittestress, maar ook waar bepaalde kwetsbare groepen zich centreren. Denk hierbij bijvoorbeeld aan scholen en verzorgingshuizen.
Meer schaduwrijke gebieden, verkoelende materialen en slimme stadsplanning kunnen hitte in de stad verminderen. Bij slimme stadsplanning kan je danken aan het gebruik van lichtgekleurde of reflecterende materialen voor bestrating, daken en gevels. Dit vermindert de opname van zonnewarme en draagt zo bij aan het verminderen van hitteopbouw. Het kan bijvoorbeeld ook gaan over het creëren van meer open ruimtes waardoor er meer luchtcirculatie kan plaatsvinden.
Ook wateroverlast is een klimaateffect dat steeds vaker voorkomt in stedelijke gebieden. Dit zien we ook terug in de Klimaatmonitor van Groningen. Natuurlijk is het gevecht tegen water al eeuwenlang een onderdeel van de Nederlandse cultuur, maar door klimaatverandering wordt de dreiging van overstromingen steeds groter. Het gaat hier dan niet alleen om overstromingen vanuit de zeeën en rivieren, maar ook door overmatige regenval. Doordat stedelijke gebieden dichtbebouwd zijn, stroomt het regenwater snel af naar riolen en straten. Ons afwateringsysteem is hier niet op gebouwd. Dit kan leiden tot overstromingen, schade aan gebouwen en wegen en een te hoog grondwaterpeil.
Aangezien veel buurten in Groningen grotendeels versteend zijn, wordt ook dit een steeds grotere uitdaging. Stenen houden namelijk geen water vast zoals groene gebieden dat doen. Groene gebieden kunnen wateroverlast voorkomen omdat de vegetatie en onverharde grond het regenwater opnemen en vasthouden, waardoor het langzamer in de bodem kan infiltreren. Vergroenen is daarom één van de tactieken om wateroverlast tegen te gaan. Daarnaast worden er andere opvangmethoden toegepast, zoals het plaatsen van wadi's en reservoirs.
Groen en vergroening zijn centrale onderdelen in klimaatadaptatie, omdat deze de gevolgen van klimaatverandering kunnen verzachten in stedelijke gebieden. Groen, zoals parken, bomen en tuinen, werkt verkoelend en kan de temperatuur in stedelijke gebieden verlagen, wat vooral belangrijk is tijdens hittegolven. Daarnaast bevordert groen de infiltratie van regenwater in de bodem, waardoor het risico op overstromingen en wateroverlast vermindert. Daarnaast heeft het de voordelen dat het bijdraagt aan het behoud van biodiversiteit en verbetert het de luchtkwaliteit, wat de gezondheid van mensen ten goede komt. Kortom, groen speelt een veelzijdige rol in het versterken van de weerbaarheid van steden tegen de effecten van klimaatverandering. Wanneer de Klimaatmonitor aantoont dat de hoeveelheid groen in een buurt laag is, laat het dus zien dat deze buurt minder goed bestand is tegen klimaateffecten. Vergroenen is dan de eerste stap die ondernomen kan worden om klimaatadaptatiever te worden.
Ontwikkeling Klimaatmonitor
Voor de ontwikkeling van de Klimaatmonitor zijn meerdere bronnen gebruikt. Zo vormen de stresstesten van 2019, landelijke cijfers, lokale omgevingsscans en een inwonerenquête de input voor de monitor. Daarnaast heeft Duurzaam Groningen gebruikgemaakt van nationale en internationale financiering om de monitor te ontwikkelen. Duurzaam Groningen heeft de Klimaatmonitor namelijk ontwikkeld vanuit het programma LIFE-IP Klimaatadaptatie (2022-2027). Dit is een Nederlands programma dat wordt medegefinancierd door de Europese Unie. Het LIFE-IP programma richt zich op het versnellen van de uitvoering van maatregelen voor klimaatadaptatie in Nederland.