Het Lauwersmeergebied toont hoe grote opgaven rondom water, natuur, landbouw en klimaat samen kunnen komen en hoe op het eerste oog tegenstrijdige belangen elkaar toch weten te vinden. Mét resultaat; het herstel van de natuurlijke overgang tussen zoet en zout water ter bevordering van vismigratie zonder duurzame beschikbaarheid van zoet water voor de akkerbouw in gevaar te brengen.
Wat eind 2020 startte met de vraag "Hoe kunnen we natuurdoelen realiseren, terwijl er ook wordt gewerkt aan de toekomstzekerheid voor de landbouw? Met zoet-zout overgang in het meer voor de natuur en voldoende zoet water voor landbouw?" toont vandaag de dag perspectief aan natuur én landbouw. De sleutel tot dit succes is grotendeels te danken aan het constructieve proces opgezet vanuit de in 2020 ingestelde werkgroep van het gebiedsproces KRW Lauwersmeer. Met vertegenwoordigers van landbouw (akkerbouwer Frank de Schutter en Henk Westerhof, directeur SPNA), vertegenwoordigers namens natuur (ecologen Jasper Schut, Staatsbosbeheer & Wouter van der Heij, Waddenvereniging), deskundigen op het gebied van Natura-2000 en Kaderrichtlijn Water (ecoloog Allix Brenninkmeijer, Provincie Groningen & adviseur waterkwaliteit Steven Verbeek, Wetterskip Fryslân), procesondersteuning van Waterschap Noorderzijlvest (Silvia Mosterd & Fleur de Vries) en Titian Oterdoom als onafhankelijk voorzitter, die samen aan de slag zijn gegaan met de uitdaging om de uiteenlopende belangen in en rondom het Lauwersmeer te verenigen.
Gezamenlijk perspectief voor natuur en landbouw
De eerste bijeenkomsten stonden in het teken van onderlinge kennisuitwisseling en presentaties door deskundigen over relevante thema’s, zoals het gedrag van zout, waterbeheerzaken, voorwaarden
voor natuurontwikkeling en voorwaarden voor landbouw in het gebied. Onder leiding van LAOS Landschapsarchitecten is vervolgens het integrale perspectief op de kaart gezet. Door de kennisbasis samen op te bouwen en de focus te leggen op perspectief en inzicht in de verschillende opgaven en zorgen, keek iedereen vanuit het collectieve belang naar oplossingen en het verkennen van knelpunten en kansen.
Akkerbouwer Frank de Schutter: Kennis is cruciaal. Ik heb enorm veel gehad aan de goede technische uitleg door de ecologen. Zoveel dingen die ik nog niet wist. En omgekeerd heb ik vanuit de natuurbeheerders oprechte betrokkenheid ervaren bij wat onze sector nodig heeft.
Stap één resulteerde in een uitgebreider meetnet, om zo beter zicht te krijgen op de effecten van maatregelen voor het zoutgehalte in het meer en het opschalen van het al lopende project Boeren Meten Water. Henk Westerhof, SPNA: "Meten is van wezenlijk belang. Om zichtbaar te maken wat het effect van maatregelen is en welke seizoensverschillen zich aftekenen. Er is tevens een grote behoefte aan inzicht in het verziltingsrisico. Hoe groot is de zoetwaterlens? Hoe diep zit het zoute grondwater en waar komt het vandaan? Allemaal kennis die nodig is om vast te kunnen stellen wat nu en op langere termijn de speelruimte voor natuur en landbouw is."
Belang Lauwersmeer
Voor het bijna 6.000 hectare grote Lauwersmeergebied zijn de Natura2000-status en de Kaderrichtlijn Water (KRW) bepalend voor natuurherstel en waterkwaliteit. Behalve voor trekvissen is het meer belangrijk als ‘kinderkamer’ voor een grote groep vissoorten. Visetende vogels in de Waddenzee op hun beurt zijn weer van die jonge vissen afhankelijk om hun jongen groot te krijgen. Het meer vormt zo een ecologische schakel op regionale en internationale schaal. Het meer is daarnaast van belang voor de afwatering van driekwart van Friesland, bijna de helft van Groningen en het noorden van Drenthe. Er is dus erg veel aanvoer van zoet water. Voor de landbouw is het zaak dat het zuiden van het meer zoet blijft. Dat staat onder druk door onder meer de klimaatverandering en zeespiegelstijging wat leidt tot toenemende periodes van droogte, hevige neerslag alsook verzilting van ondergrond.
Silvia Mosterd, Waterschap Noorderzijlvest: "Kijkend naar de stappen die zijn gemaakt rondom het Lauwersmeer, is dat best bijzonder te noemen in een gebied waar partijen kort daarvoor nog tegenover elkaar stonden. Menigeen had er een hard hoofd in of we er uit zouden komen met elkaar. Het is dan ook een ingewikkelde opgave. Maar door het faciliteren en creëren van voldoende ruimte voor een open en constructieve dialoog zijn we zover gekomen als we nu zijn. Door wederzijds vertrouwen en begrip is oud zeer niet aan bod gekomen. Met als conclusie dat de twee belangen samen kunnen gaan. Het is mogelijk om meer zout toe te laten in het Lauwersmeer, mits je heel goed weet wat het effect daarvan is. Uiteindelijk is er een gemene deler die de neuzen dezelfde kant op krijgt: de urgentie van klimaatverandering, waterveiligheid en het beschermen van onze natuur."
Het Lauwersmeergebied is een van de vele inspirerende voorbeelden die toont hoe de Provincie, waterschappen, gemeenten, natuurbeherende organisaties, ondernemers en kennisinstellingen samen werken vanuit de thema’s water, veiligheid en klimaatadaptatie. De opnames zijn gemaakt tijdens de excursies op 8 november 2023, voorafgaande aan het Nationaal Deltacongres. Naast het Lauwersmeergebied kon men o.a. ook het Hunzedal, gebiedsontwikkeling Zuidelijk Westerkwartier, De Brede Groene Dijk en 't Roegwold bewonderen. Lees meer over het Deltacongres >
Credits: stills & video Dreamaholic